Wyobraźmy sobie następującą sytuację – niefortunnie kopnięta przez bawiące się dzieci piłka zbija szybę w oknie. Czy właściciel zmuszony jest kupić nową u dewelopera? Odpowiedź brzmi: nie. I choć sytuacja wydaje się absurdalna, z podobną sytuacją musieli się jak dotąd mierzyć posiadacze samochodów w kilkunastu krajach UE. Istniejące prawo ograniczało bowiem wolną konkurencję na rynku widocznych części samochodowych. 14 marca na sesji plenarnej w Strasburgu Parlament Europejski zatwierdził zaproponowane przez Komisję Europejską projekty rozporządzenia i dyrektywy ws. prawnej ochrony wzorów wspólnotowych, tym samym doprowadzając do wprowadzenia ogólnoeuropejskiej Klauzuli Napraw.
Klauzula Napraw
Klauzula Napraw (KN) to przepisy umożliwiające ograniczenie monopolu producentów samochodów w zakresie produkcji i sprzedaży zewnętrznych części zamiennych, jak elementy nadwozia, reflektory, itp. Klauzula Napraw słusznie zapewnia producentom pojazdów pełną ochronę konstrukcji ich nowych samochodów. Gwarantuje też, że ochrona ta nie zostanie rozszerzona na odpowiadające tej konstrukcji widoczne części zamienne. Innymi słowy, przepisy chronią zastrzeżony przez producenta całościowy wzór/bryłę pojazdu, a jednocześnie dopuszczają produkcję i sprzedaż jego części składowych, takich jak elementy nadwozia, lusterka czy lampy na aftermarkecie. To rozwiązanie pozostawia konsumentom swobodę naprawy swoich pojazdów zgodnie z ich życzeniem i unika tworzenia szkodliwych monopoli na części zamienne. Zapewnia również producentom części zamiennych prawo do dostarczania części konsumentom we wszystkich państwach członkowskich, a jednocześnie w żaden sposób nie ogranicza producentom pojazdów możliwości swobodnego i uczciwego uzupełniania rynku napraw za pośrednictwem powiązanych lub niezależnych warsztatów i warsztatów blacharsko-lakierniczych.
Już kilkukrotnie podejmowano próby wprowadzenia jednolitego prawa na rynku europejskim i w końcu udało się doprowadzić sprawę do szczęśliwego finału.
- Wydaje się, że takie kompleksowe rozwiązanie stanowi zdecydowanie prawidłowe wyważenie poszczególnych zasługujących na ochronę wartości oraz interesów – podsumowuje Maciej Majewski, senior associate, Kancelaria Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.
Historycznie, jednym z pierwszych państw UE, które wprowadziły te przepisy, była w 2007 r. Polska. Wtedy, oprócz naszego kraju, Klauzula Napraw została wprowadzona w dziewięciu innych krajach, a w kolejnych czterech zastosowano system mieszany. Teraz rynki zostaną pod tym względem ujednolicone.
- Obraz rynku jest następujący – tam gdzie mamy Klauzulę Napraw wdrożoną do przepisów krajowych, konsumenci cieszą się swobodą wyboru zewnętrznych części zamiennych oraz usług naprawczych pomiędzy tymi oferowanymi przez segment autoryzowany i segment niezależny, w przystępnych cenach utrzymujących się ze względu na konkurencję na rynku. Tam gdzie nie ma Klauzuli Napraw producenci pojazdów cieszą się monopolem nie tylko na zewnętrzne części typu „must-match”, lecz również odpowiadające im części zamienne, ze względu na nadaną im rozszerzoną prawną ochronę wzorów zewnętrznych części zamiennych do ich pojazdów, co oznacza, że kierowcy mogą takie części nabyć wyłącznie od nich – mówi Tomasz Bęben, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Dystrybutorów i Producentów Części Motoryzacyjnych (SDCM).
Patologie zmonopolizowanego rynku
Brak jednolitych przepisów na rynku europejskim prowadzi do wznoszenia barier dla swobodnej konkurencji. Całkowicie legalne działanie w jednych krajach jest przestępstwem w innych. Na własnej skórze mogli się o tym przekonać producenci widocznych części zamiennych (np. reflektorów, lusterek czy zderzaków), którzy uczestniczyli w targach motoryzacyjnych np. we Frankfurcie. Na miejscu okazywało się, że policja rekwirowała wyroby prezentowane na stoisku, a nawet katalogi z ofertą argumentując takie postępowanie przepisami ochrony wzorów przemysłowych.
- Jak wiadomo z prawa rzymskiego nieznajomość prawa szkodzi oraz nikogo nie usprawiedliwia. W tej sytuacji jednak przedsiębiorcy działający na rynku europejskim natrafiają na niespotykaną w innych dziedzinach niekonsekwencję. Działania legislatorów europejskich dążą zwykle do ochrony innowacyjności, konkurencji oraz wolności wyboru konsumenta. Oczywiste jest, że Klauzula Napraw jest jedynym akceptowalnym rozwiązaniem kompromisowym zapewniającym ochronę interesów wszystkich uczestników rynku od producentów samochodów, poprzez niezależnych producentów i dystrybutorów części, warsztaty i konsumentów – dodaje Tomasz Bęben.
Pełne opracowanie SDCM na temat Klauzuli Napraw dostępne jest tutaj.
Stowarzyszenie Dystrybutorów i Producentów Części Motoryzacyjnych (SDCM) to ponad 250 marek z przemysłu i rynku części motoryzacyjnych, reprezentujących interesy przemysłu, handlu i usług o wartości blisko 140 mld złotych rocznie tworzących ponad 330 000 miejsc pracy. SDCM należy do największych organizacji europejskich takich jak: CLEPA (Europejskie Stowarzyszenie Producentów Części Motoryzacyjnych) i FIGIEFA (Międzynarodowa Federacja Niezależnych Dystrybutorów Motoryzacyjnych). Więcej informacji na www.sdcm.pl.
